Czasopismo | POLISH TECHNICAL REVIEW | Rocznik 2019 - zeszyt 4

"TO BE USEFUL FOR THE NATION" STANISŁAW WAWRZYNIEC STASZIC

"BYĆ NARODOWI UŻYTECZNYM" STANISŁAW WAWRZYNIEC STASZIC

10.15199/180.2019.4.5

Ryszard RUS

nr katalogowy: 124393
10.15199/180.2019.4.5

Streszczenie

Stanisław Staszic was born on December 6, 1755 in Piła. He died on January 20, 1826 in Warsaw. He was an activist and political writer, naturalist, philosopher and ideologist of the Polish Enlightenment. Staszic was one of the most outstanding representatives of the thoughts of Polish enlightenment, he exerted a multilateral influence on the intellectual life of the country, especially after 1800. As a political journalist, he made his debut with Notes on the Life of Jan Zamoyski (1787) and Cautions for Poland (1790), criticizing the flaws of the Polish political system he saw the main reason for her weakness, and postulating extension of burgher rights; the brochure On Polish Statistics (published in 1807) contained guidelines regarding the organization of the state in the spirit of Enlightenment rationalism and was an expression of support for French orientation. His study in geology of the Carpathians and other mountains and plains of Poland (1815), which together with the geological map of Poland and neighboring countries (one of the first maps of this kind in the world) constituted the first attempt at a synthetic approach to Polish geology, as well as description of the Tatra Mountains, which he visited in 1805. He presented his views on the evolution of social and political relations in an intricate historiosophical poem Human Family (1819–20, confiscated by censorship). As a philosopher, he preached a monistic concept of the world, based on the principle of development arising from the law of nature. After the fall of Emperor Napoleon I, he was a supporter of a close relationship between the Polish lands and Russia, convinced of the coming of the era of the Slavs united under her aegis (Pan-Slavism).

Abstract

Stanisław Staszic urodził się 6 grudnia 1755 r. w Pile. Zmarł 20 stycznia 1826 r. w Warszawie. Był działaczem i pisarzem politycznym, przyrodnikiem, filozofem i ideologiem polskiego oświecenia. Staszic był jednym z najwybitniejszych reprezentantów myśli polskiego oświecenia, wywarł wielostronny wpływ na życie umysłowe kraju, szczególnie po 1800 r. Jako publicysta polityczny zadebiutował Uwagami nad życiem Jana Zamoyskiego (1787) i Przestrogami dla Polski (1790), krytykując wady ustroju Rzeczypospolitej, w których widział główną przyczynę jej słabości, i postulując m.in. rozszerzenie praw mieszczaństwa; broszura O statystyce Polski (wydana 1807) zawierała wskazówki odnoszące się do organizacji państwa w duchu oświeceniowego racjonalizmu i była wyrazem poparcia dla profrancuskiej orientacji. Duże znaczenie miało jego studium z zakresu geologii O ziemiorodztwie Karpatów i innych gór i równin Polski (1815), które wraz z mapą geologiczną Polski i krajów ościennych (jedna z pierwszych map tego rodzaju na świecie) stanowiły pierwszą próbę syntetycznego ujęcia geologii Polski, a także opisu Tatr, które zwiedził 1805. Swe poglądy na ewolucję stosunków społecznych i politycznych przedstawił w zawiłym poemacie historiozoficznym Ród ludzki (1819–20, skonfiskowany przez cenzurę). Jako filozof głosił monistyczną koncepcję świata, opartą na zasadzie rozwoju wynikającego z prawa natury. Po upadku cesarza Napoleona I był zwolennikiem ścisłego związku ziem polskich z Rosją, w przekonaniu o nadejściu ery Słowian zjednoczonych pod jej egidą (panslawizm).

Słowa kluczowe

Keywords

Bibliografia

[1] https://pl.m.wikipedia.org/wiki/Ziemie_polskie_pod_zaborami
[2] https://pl.wikipedia.org/wiki/Towarzystwo_Warszawskie_ Przyjaci%C3%B3%C5%82_Nauk
[3] https://pl.wikipedia.org/wiki/Stanis%C5%82aw_Staszic
[4] http://staszic.pila.pl/kalendarium,d2
[5] http://www.tnw.waw.pl/index.php/9-articles/40-odtowarzystwa- przyjaciol-nauk-do-towarzystwa-naukowegowarszawskiego
[6] https://opencaching.pl/viewcache.php?wp=OP65A8

Open Access

Zeszyt

2019-4

Twój Koszyk

Open Access

Zeszyt

Czasopisma